Orhan Veli Kanık (14
tháng 4 năm 1914 – 14 tháng 11 năm 1950) – nhà thơ Thổ Nhĩ Kỳ, một trong những
người sáng lập “Phong trào Garip” cùng với Oktay Rıfat và Melih Cevdet. Với mục
tiêu thay đổi cơ bản hình thức truyền thống trong thơ Thổ Nhĩ Kỳ, ông đã đưa
các từ ngữ thông tục vào ngôn ngữ thơ.
Tiểu sử
Orhan Veli sinh ở Istanbul. Cha là người chỉ huy dàn nhạc giao hưởng của Tổng thống. Học triết tại Khoa văn của Đại học Istanbul. Sau khi bỏ dở việc học, ông làm quan chức bưu chính ở Ankara, sau đó làm phiên dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Thổ ở Bộ Giáo dục Thổ Nhĩ Kỳ. Chưa đầy 2 năm sau, ông nghỉ việc, tập trung hoàn toàn cho hoạt động văn học. Xuất bản tạp chí văn học “Yaprak”, nhà thơ nỗ lực dân chủ hóa thơ ca, hướng về cuộc sống đời thường. Những bài thơ thời trẻ của ông chịu ảnh hưởng của Mehmet Hamdi và Ahmet Muhip Dyranas. Cùng với Melih Cevdet và Oktay Rifat, ông đã vạch ra nguyên tắc cơ bản của thơ, đó là nghệ thuật phải “thu hút không phải năm giác quan của con người mà là ý thức của người đó”. Năm 1941, ông xuất bản cuốn sách “Người lang thang” (Garip) chứa bản tuyên ngôn văn học bằng những bài thơ của ba nhà thơ nói trên.
Sau khi “Yaprak”bị đóng cửa Kanık
chuyển về İstanbul. Trong lần đến thăm Ankara thì vào ngày 10 tháng 11 năm 1950
ông rơi xuống một cái hố trên đường phố do các công trình đô thị đào và bị
thương nhẹ. Ông trở lại İstanbul hai ngày sau đó. Ngày 14 tháng 11 ông cảm thấy
khó chịu sau khi ăn trưa tại nhà một người bạn và phải nhập viện. Ông qua đời
vì chứng phình động mạch tại bệnh viện Cerrahpaşa.
Ngày nay, Orhan Veli Kanik là biểu
tượng của sự tìm kiếm thường xuyên trong thơ ca Thổ Nhĩ Kỳ. Ông là tác giả của
các tuyển tập “Điều tôi không thể từ chối” (Vazgeçemediğim, 1945), “Như Destan”
(Destan Gibi, 1946), “Mới” (Yenisi, 1947), “Trái ngược” (Karşı, 1949)…
12 bài thơ
DÀNH CHO ISTANBUL
Tháng Tư
Không thể
Làm thơ
Nếu bạn đang yêu
Và không thể viết
Nếu là tháng tư.
Mong muốn và hoài niệm
Mong muốn là một chuyện
Hoài niệm lại chuyện khác rồi
Ở nơi không thấy mặt trời
Thì biết làm sao để sống.
Côn trùng
Đừng suy nghĩ
Mà chỉ ước mơ!
Hãy xem côn trùng cũng thế.
Lời mời
Tôi đang đợi
Em hãy đến trong thời tiết như vầy
Để không làm sao từ chối.
İstanbul İçin
Nisan
İmkansız şey
Şiir yazmak,
Aşıksan eğer;
Ve yazmamak,
Aylardan nisansa.
Arzular ve Hâtıralar
Arzular başka şey,
Hâtıralar başka.
Güneşi görmeyen şehirde,
Söyle, nasıl yaşanır?
Böcekler
Düşünme,
Arzu et sade!
Bak, böcekler de öyle yapıyor.
Dâvet
Bekliyorum
Öyle bir havada gel ki,
Vazgeçmek mümkün olmasın.
TÔI MUA GIẺ RÁCH
Tôi mua những thứ giẻ rách
Biến chúng thành những ngôi sao
Âm nhạc là thức ăn cho hồn người
Tôi phát cuồng vì âm nhạc.
Tôi làm thơ
Tôi làm thơ và tôi mua giẻ rách
Tôi bán giẻ rách để mua âm nhạc
Giá mà tôi trở thành con cá ở trong chai!
Eskiler Alıyorum
Eskiler alıyorum
Alıp yıldız yapıyorum
Musiki ruhun gıdasıdır
Musikiye bayılıyorum
Şiir yazıyorum
Şiir yazıp eskiler alıyorum
Eskiler verip Musikiler alıyorum.
Bir de rakı şişesinde balık olsam.
BIỂN
Tôi ở trong căn phòng bên biển cả
Không cần đưa mắt nhìn qua cửa sổ
Tôi vẫn biết những con thuyền bên ngoài
Chở đầy dưa hấu.
Biển giống như tôi ngày ấy
Trêu chọc tôi như chú thỏ bằng gương
Đang nhảy nhót trên trần
Biển thích làm vậy.
Mùi rong biển
Và những tấm lưới trên bờ
Vẫn không nhắc điều gì
Về những trẻ em sống trên bờ biển.
Deniz
Ben deniz kenarındaki odamda,
Pencereye hiç bakmadan
Dışardan gecen kayıkların
Karpuz yüklü olduğunu bilirim.
Deniz, benim eskiden yaptığım
gibi,
Aynasını odamın tavanında
Dolaştırıp beni kızdırmaktan
Hoşlanır.
Yosun kokusu
Ve sahile çekilmiş dalyan direkleri
Sahilde yasayan çocuklara
Hiçbir şey hatırlatmaz.
VĂN BIA
I
Không có điều gì đau khổ ở trần gian
Bằng ông đã khổ đau vì chai sạn
Ngay cả khi bị coi là quái đản
Cũng không làm khó chịu gì ông
Khi giày không còn cọ xát dưới chân
Ông cũng không hề nhắc tên Thánh
Ông lỗi lầm nhưng không lớn lắm
Thật đáng tiếc cho Süleyman Efendi.
II
Đấy không phải là vấn đề khó xử
“Tồn tại hay không tồn tại” cho mình
Một buổi tối ông ngủ ngon
Sáng mai không còn dậy nữa.
Người ta mang ông tắm rửa
Và chôn ông xuống mồ.
Những người cho ông vay tiền đành phải
Bỏ hết nợ nần cho người đã ra đi
Còn những ai còn nợ tiền ông ấy
Chết là xong, ai còn bận tâm gì.
III
Người ta cất súng của ông vào kho
Đưa đồ đạc của ông cho người khác.
Trong túi ông không còn mẩu bánh mì
Trên bình không còn dấu vết bờ môi
Đời cuốn theo chiều gió
Ông ấy đã đi rồi
Ngay cả cái tên cũng không còn nữa
Chỉ còn lại những dòng này
Được khắc trên bia mộ:
“Chết là do Thánh Alla chỉ định, nhưng mà
Giá như chưa hề có cuộc chia ly”.
Kitabe-i Seng-i Mezar
I
Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
O kadar müteessir değildi;
Kundurası vurmadığı zamanlarda
Anmazdı ama Allah'ın adını,
Günahkâr da sayılmazdı.
Yazık oldu Süleyman Efendi’ye.
II
Mesele falan değildi öyle,
To be or not to be kendisi için;
Bir akşam uyudu;
Uyanmayıverdi.
Aldılar, götürdüler.
Yıkandı, namazı kılındı, gömüldü.
Duysalar öldüğünü alacaklılar
Haklarını helal ederler elbet.
Alacağına gelince...
Alacağı yoktu zaten rahmetlinin.
III
Tüfeğini deppoya koydular,
Esvabını başkasına verdiler.
Artık ne torbasında ekmek kırıntısı,
Ne matarasında dudaklarının izi;
Öyle bir ruzigar ki,
Kendi gitti,
İsmi bile kalmadı yadigâr.
Yalnız şu beyit kaldı,
Kahve ocağında, el yazısıyla:
"Ölüm Allah'ın emri,
"Ayrılık olmasaydı."
ĐỂ CÓ VIỆC LÀM
Tất cả những người phụ nữ xinh đẹp
đều nghĩ
Rằng mỗi bài thơ tôi đều viết về tình
Và quả thế, tôi viết về chị em
Nhưng tôi thường xuyên khó chịu
Rằng tôi làm thơ như thế
Là chẳng qua để có việc gì làm.
İş Olsun Diye
Bütün güzel kadınlar zannettiler
ki;
Aşk üstüne yazdığım her şiir
Kendileri için yazılmıştır.
Bense daima üzüntüsünü çektim.
Onları iş olsun diye yazdığımı
Bilmenin...
CHO QUÊ HƯƠNG
Điều gì ta chưa làm cho quê hương
này?
Một số người trong chúng ta đã chết
Một số khác đã phát biểu những lời.
Vatan İçin
Neler yapmadık şu vatan için!
Kimimiz öldük;
Kimimiz nutuk söyledik.
NGÀY LỄ
Này quạ đen, quạ đừng nói gì với
mẹ của tôi!
Khi đại bác nổ tôi bỏ nhà chạy trốn
Tôi sẽ đến ban quân sự tìm mọi người.
Nếu quạ không nói gì, tôi mua cho quạ bánh
Mua bánh mì tròn, bánh hình con gà trống
Và tôi sẽ đưa quạ cùng chơi xích đu
Tôi sẽ đưa hết tiền của tôi cho bạn.
Này quạ, làm ơn đừng nói gì với mẹ của tôi!
Bayram
Kargalar, sakın anneme söylemeyin!
Bugün toplar atılırken evden kaçıp
Harbiye nezaretine gideceğim.
Söylemezseniz size macun alırım,
Simit alırım, horoz şekeri alırım;
Sizi kayık salıncağına bindiririm kargalar,
Bütün zıpzıplarımı size veririm.
Kargalar, ne olur anneme söylemeyin!
CÓ ĐIỀU GÌ KHÔNG PHẢI THẾ
Biển ngày nào cũng đẹp thế này
sao?
Trời ngày nào cũng tuyệt vời như thế?
Và có phải lúc nào cũng đẹp vậy
Những đồ vật, ô cửa sổ này
Không phải thế, trời ơi
Lạy Thánh Alla, lạy Chúa
Có điều gì không như thế ở đây.
Bir İş Var
Her gün bu kadar güzel mi bu
deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?
Her zaman güzel mi bu kadar,
Bu eşya, bu pencere?
Değil,
Vallahi değil;
Bir iş var bu işin içinde.
MIỄN PHÍ
Cuộc đời được trao cho ta miễn phí
Miễn phí bầu trời và những đám mây
Miễn phí thung lũng, núi đồi
Miễn phí mưa, con đường bẩn
Miễn phí nhìn cửa hàng ô tô
Miễn phí hít khói bụi mịt mù
Miễn phí nhìn rạp chiếu bóng
Chỉ trả tiền cho bánh và bơ
Nhưng miễn phí nước biển
Bằng cái đầu trả giá cho tự do
Nhưng miễn phí cuộc đời nô lệ
Cuộc đời được trao miễn phí cho ta.
Bedava
Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dışı,
Sinemaların kapısı,
Camekanlar bedava;
Peynir ekmek değil ama
Acı su bedava;
Kelle fiyatına hürriyet,
Esirlik bedava;
Bedava yaşıyoruz, bedava.
BÓNG CỦA TÔI
Tôi mệt mỏi khi kéo theo chiếc
bóng
Trong nhiều năm và ở dưới chân tôi
Muốn chút tự do trong thế giới này
Và tôi quyết định
Để bóng đi đường bóng, tôi đường tôi.
Gölgem
Bıktım usandım sürüklemekten onu,
Senelerdir, ayaklarımın ucunda;
Bu dünyada biraz da yaşayalım,
O tek başına,
Ben tek başıma.
NHỮNG CON NGƯỜI
Tôi yêu biết bao những con người
Những con người giống với
Những người sống trong màu sắc tươi rói
Trong thế giới mờ ảo của đề can
Cùng với gà, chó và thỏ rừng.
İnsanlar
Ne kadar severim o insanları!
O insanlar ki, renkli, silik
Dünyasında çıkartmaların
Tavuklar, tavşanlar ve köpeklerle beraber
Yaşayan insanlara benzer.
RA TRẬN
Chàng trai tóc vàng đi ra trận
mạc!
Hãy quay về với vẻ đẹp như vầy:
Với mùi của biển trên bờ môi
Và muối trên mí mắt
Chàng trai tóc vàng đi ra trận mạc!
Harbe Giden
Harbe giden sarı saçlı çocuk!
Gene böyle güzel dön;
Dudaklarında deniz kokusu,
Kirpiklerinde tuz;
Harbe giden sarı saçlı çocuk!
Orhan Veli sinh ở Istanbul. Cha là người chỉ huy dàn nhạc giao hưởng của Tổng thống. Học triết tại Khoa văn của Đại học Istanbul. Sau khi bỏ dở việc học, ông làm quan chức bưu chính ở Ankara, sau đó làm phiên dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Thổ ở Bộ Giáo dục Thổ Nhĩ Kỳ. Chưa đầy 2 năm sau, ông nghỉ việc, tập trung hoàn toàn cho hoạt động văn học. Xuất bản tạp chí văn học “Yaprak”, nhà thơ nỗ lực dân chủ hóa thơ ca, hướng về cuộc sống đời thường. Những bài thơ thời trẻ của ông chịu ảnh hưởng của Mehmet Hamdi và Ahmet Muhip Dyranas. Cùng với Melih Cevdet và Oktay Rifat, ông đã vạch ra nguyên tắc cơ bản của thơ, đó là nghệ thuật phải “thu hút không phải năm giác quan của con người mà là ý thức của người đó”. Năm 1941, ông xuất bản cuốn sách “Người lang thang” (Garip) chứa bản tuyên ngôn văn học bằng những bài thơ của ba nhà thơ nói trên.
Làm thơ
Nếu bạn đang yêu
Và không thể viết
Nếu là tháng tư.
Hoài niệm lại chuyện khác rồi
Ở nơi không thấy mặt trời
Thì biết làm sao để sống.
Mà chỉ ước mơ!
Hãy xem côn trùng cũng thế.
Em hãy đến trong thời tiết như vầy
Để không làm sao từ chối.
Şiir yazmak,
Aşıksan eğer;
Ve yazmamak,
Aylardan nisansa.
Hâtıralar başka.
Güneşi görmeyen şehirde,
Söyle, nasıl yaşanır?
Arzu et sade!
Bak, böcekler de öyle yapıyor.
Öyle bir havada gel ki,
Vazgeçmek mümkün olmasın.
TÔI MUA GIẺ RÁCH
Biến chúng thành những ngôi sao
Âm nhạc là thức ăn cho hồn người
Tôi phát cuồng vì âm nhạc.
Tôi làm thơ và tôi mua giẻ rách
Tôi bán giẻ rách để mua âm nhạc
Giá mà tôi trở thành con cá ở trong chai!
Alıp yıldız yapıyorum
Musiki ruhun gıdasıdır
Musikiye bayılıyorum
Şiir yazıp eskiler alıyorum
Eskiler verip Musikiler alıyorum.
Bir de rakı şişesinde balık olsam.
Không cần đưa mắt nhìn qua cửa sổ
Tôi vẫn biết những con thuyền bên ngoài
Chở đầy dưa hấu.
Trêu chọc tôi như chú thỏ bằng gương
Đang nhảy nhót trên trần
Biển thích làm vậy.
Và những tấm lưới trên bờ
Vẫn không nhắc điều gì
Về những trẻ em sống trên bờ biển.
Pencereye hiç bakmadan
Dışardan gecen kayıkların
Karpuz yüklü olduğunu bilirim.
Aynasını odamın tavanında
Dolaştırıp beni kızdırmaktan
Hoşlanır.
Ve sahile çekilmiş dalyan direkleri
Sahilde yasayan çocuklara
Hiçbir şey hatırlatmaz.
Không có điều gì đau khổ ở trần gian
Bằng ông đã khổ đau vì chai sạn
Ngay cả khi bị coi là quái đản
Cũng không làm khó chịu gì ông
Khi giày không còn cọ xát dưới chân
Ông cũng không hề nhắc tên Thánh
Ông lỗi lầm nhưng không lớn lắm
Thật đáng tiếc cho Süleyman Efendi.
Đấy không phải là vấn đề khó xử
“Tồn tại hay không tồn tại” cho mình
Một buổi tối ông ngủ ngon
Sáng mai không còn dậy nữa.
Người ta mang ông tắm rửa
Và chôn ông xuống mồ.
Những người cho ông vay tiền đành phải
Bỏ hết nợ nần cho người đã ra đi
Còn những ai còn nợ tiền ông ấy
Chết là xong, ai còn bận tâm gì.
Người ta cất súng của ông vào kho
Đưa đồ đạc của ông cho người khác.
Trong túi ông không còn mẩu bánh mì
Trên bình không còn dấu vết bờ môi
Đời cuốn theo chiều gió
Ông ấy đã đi rồi
Ngay cả cái tên cũng không còn nữa
Chỉ còn lại những dòng này
Được khắc trên bia mộ:
“Chết là do Thánh Alla chỉ định, nhưng mà
Giá như chưa hề có cuộc chia ly”.
Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
O kadar müteessir değildi;
Kundurası vurmadığı zamanlarda
Anmazdı ama Allah'ın adını,
Günahkâr da sayılmazdı.
Yazık oldu Süleyman Efendi’ye.
Mesele falan değildi öyle,
To be or not to be kendisi için;
Bir akşam uyudu;
Uyanmayıverdi.
Aldılar, götürdüler.
Yıkandı, namazı kılındı, gömüldü.
Duysalar öldüğünü alacaklılar
Haklarını helal ederler elbet.
Alacağına gelince...
Alacağı yoktu zaten rahmetlinin.
Tüfeğini deppoya koydular,
Esvabını başkasına verdiler.
Artık ne torbasında ekmek kırıntısı,
Ne matarasında dudaklarının izi;
Öyle bir ruzigar ki,
Kendi gitti,
İsmi bile kalmadı yadigâr.
Yalnız şu beyit kaldı,
Kahve ocağında, el yazısıyla:
"Ölüm Allah'ın emri,
"Ayrılık olmasaydı."
Rằng mỗi bài thơ tôi đều viết về tình
Và quả thế, tôi viết về chị em
Nhưng tôi thường xuyên khó chịu
Rằng tôi làm thơ như thế
Là chẳng qua để có việc gì làm.
Aşk üstüne yazdığım her şiir
Kendileri için yazılmıştır.
Bense daima üzüntüsünü çektim.
Onları iş olsun diye yazdığımı
Bilmenin...
CHO QUÊ HƯƠNG
Một số người trong chúng ta đã chết
Một số khác đã phát biểu những lời.
Kimimiz öldük;
Kimimiz nutuk söyledik.
Khi đại bác nổ tôi bỏ nhà chạy trốn
Tôi sẽ đến ban quân sự tìm mọi người.
Nếu quạ không nói gì, tôi mua cho quạ bánh
Mua bánh mì tròn, bánh hình con gà trống
Và tôi sẽ đưa quạ cùng chơi xích đu
Tôi sẽ đưa hết tiền của tôi cho bạn.
Này quạ, làm ơn đừng nói gì với mẹ của tôi!
Bugün toplar atılırken evden kaçıp
Harbiye nezaretine gideceğim.
Söylemezseniz size macun alırım,
Simit alırım, horoz şekeri alırım;
Sizi kayık salıncağına bindiririm kargalar,
Bütün zıpzıplarımı size veririm.
Kargalar, ne olur anneme söylemeyin!
Trời ngày nào cũng tuyệt vời như thế?
Và có phải lúc nào cũng đẹp vậy
Những đồ vật, ô cửa sổ này
Không phải thế, trời ơi
Lạy Thánh Alla, lạy Chúa
Có điều gì không như thế ở đây.
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?
Her zaman güzel mi bu kadar,
Bu eşya, bu pencere?
Değil,
Vallahi değil;
Bir iş var bu işin içinde.
Miễn phí bầu trời và những đám mây
Miễn phí thung lũng, núi đồi
Miễn phí mưa, con đường bẩn
Miễn phí nhìn cửa hàng ô tô
Miễn phí hít khói bụi mịt mù
Miễn phí nhìn rạp chiếu bóng
Chỉ trả tiền cho bánh và bơ
Nhưng miễn phí nước biển
Bằng cái đầu trả giá cho tự do
Nhưng miễn phí cuộc đời nô lệ
Cuộc đời được trao miễn phí cho ta.
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dışı,
Sinemaların kapısı,
Camekanlar bedava;
Peynir ekmek değil ama
Acı su bedava;
Kelle fiyatına hürriyet,
Esirlik bedava;
Bedava yaşıyoruz, bedava.
Trong nhiều năm và ở dưới chân tôi
Muốn chút tự do trong thế giới này
Và tôi quyết định
Để bóng đi đường bóng, tôi đường tôi.
Senelerdir, ayaklarımın ucunda;
Bu dünyada biraz da yaşayalım,
O tek başına,
Ben tek başıma.
Những con người giống với
Những người sống trong màu sắc tươi rói
Trong thế giới mờ ảo của đề can
Cùng với gà, chó và thỏ rừng.
O insanlar ki, renkli, silik
Dünyasında çıkartmaların
Tavuklar, tavşanlar ve köpeklerle beraber
Yaşayan insanlara benzer.
Hãy quay về với vẻ đẹp như vầy:
Với mùi của biển trên bờ môi
Và muối trên mí mắt
Chàng trai tóc vàng đi ra trận mạc!
Gene böyle güzel dön;
Dudaklarında deniz kokusu,
Kirpiklerinde tuz;
Harbe giden sarı saçlı çocuk!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét